Spis treści
Czym jest własność intelektualna i co podlega ochronie?
Własność intelektualna to zbiorcze określenie praw do niematerialnych wytworów ludzkiego umysłu. W praktyce oznacza to m.in. utwory chronione prawem autorskim, prawa własności przemysłowej (znaki towarowe, wzory przemysłowe, wynalazki), a także prawa do baz danych, know-how czy oprogramowania. Ochrona własności intelektualnej w Polsce wynika z różnych źródeł – przede wszystkim z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz z ustawy Prawo własności przemysłowej. Dodatkowo obowiązują regulacje unijne i międzynarodowe, jak konwencja berneńska czy porozumienie TRIPS. W kontekście digitalizacji kluczowe znaczenie zyskuje również ochrona własności intelektualnej w internecie, gdzie najczęściej dochodzi do bezprawnych działań. Podlegające ochronie elementy to m.in.:- kod źródłowy oprogramowania,
- interfejsy użytkownika,
- grafiki, zdjęcia i filmy,
- opisy produktów, treści blogowe, slogany marketingowe,
- logotypy i identyfikacja wizualna,
- bazy danych, katalogi produktów,
- rozwiązania techniczne i know-how.
Jakie działania można uznać za naruszenie IP?
Naruszenie prawa własności intelektualnej może mieć wiele postaci. W praktyce często mamy do czynienia z kopiowaniem, powielaniem, wykorzystywaniem utworów bez zgody twórcy, a czasem wręcz z celową kradzieżą własności intelektualnej, mającą na celu uzyskanie nieuprawnionej korzyści majątkowej.Kopiowanie treści, znaków towarowych i projektów graficznych
Jednym z najczęstszych przypadków naruszenia jest powielanie cudzych treści – opisów produktów, artykułów blogowych czy grafik reklamowych – bez zgody autora. Równie powszechne jest bezprawne używanie zastrzeżonych znaków towarowych, np. w kampaniach reklamowych czy w nazwach produktów. Takie działania mogą wprowadzać w błąd konsumentów i godzić w renomę właściciela znaku.Bezprawne wykorzystanie kodu źródłowego lub oprogramowania
W świecie IT szczególnie wrażliwym obszarem jest nieautoryzowane wykorzystanie kodu źródłowego – zwłaszcza w sytuacjach, gdy kod został stworzony przez zewnętrznego wykonawcę bez odpowiedniego przeniesienia praw. Naruszeniem może być także używanie fragmentów oprogramowania bez licencji, modyfikowanie kodu bez zgody uprawnionego, często naruszane są też licencje open source lub warunki sublicencji.Co zrobić w przypadku naruszenia własności intelektualnej?
Gdy podejrzewasz, że doszło do naruszenia Twoich praw IP, kluczowe znaczenie ma szybka i dobrze udokumentowana reakcja. Moim zdaniem warto działać dwutorowo – z jednej strony zadbać o dowody, z drugiej podjąć działania prawne wobec sprawcy. W pierwszej kolejności należy zabezpieczyć materiał dowodowy – zrzuty ekranu, kod źródłowy, dane serwera, korespondencję, a także informacje o naruszycielu (jeśli to możliwe). Następnie warto przygotować formalne wezwanie do zaprzestania naruszeń – najlepiej z pomocą prawnika. Skonsultuj sprawę z kancelarią, aby rozważyć dalsze kroki prawne.Jakie są możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu naruszenia IP?
Polskie prawo przewiduje szeroki katalog roszczeń przysługujących uprawnionemu. To, z których skorzystamy, zależy od rodzaju naruszenia, jego skali oraz możliwości wykazania szkody lub bezprawnego zysku.Roszczenie o zaniechanie i usunięcie skutków naruszenia
Najważniejszym i najbardziej oczywistym krokiem jest żądanie natychmiastowego zaprzestania naruszenia (np. usunięcia nielegalnych treści z internetu) oraz przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Można również żądać usunięcia skutków naruszenia, np. poprzez zniszczenie bezprawnie wykonanych kopii lub opublikowanie przeprosin.Odszkodowanie, zwrot korzyści, publikacja przeprosin
Właściciel naruszonych praw może również domagać się odszkodowania – w oparciu o rzeczywiście poniesioną szkodę, utracone korzyści lub hipotetyczne wynagrodzenie, jakie przysługiwałoby za legalne wykorzystanie (tzw. opłata licencyjna). Alternatywnie można żądać zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści. W przypadku naruszenia dobra osobistego twórcy, jak np. naruszenie autorstwa – możliwe jest także żądanie opublikowania przeprosin lub innego komunikatu prostującego.Postępowanie cywilne, karne i administracyjne – którą drogę wybrać?
W zależności od sytuacji, naruszenie IP można dochodzić w ramach:- postępowania cywilnego – najbardziej uniwersalna ścieżka, obejmująca roszczenia majątkowe i niemajątkowe,
- postępowania karnego – możliwe w przypadku umyślnego, rażącego naruszenia praw autorskich lub przemysłowych; grożą nawet kary pozbawienia wolności,
- postępowania administracyjnego np. przed Urzędem Patentowym w przypadku sporu o znak towarowy lub wzór przemysłowy.
Jak zapobiegać naruszeniom własności intelektualnej?
Prewencja to najskuteczniejszy sposób ochrony praw IP. W mojej pracy doradczej kładę nacisk na świadome zarządzanie własnością intelektualną od początku działalności firmy. Oto kilka praktyk, które znacząco zwiększają poziom ochrony:- rejestracja znaków towarowych i wzorów przemysłowych w urzędzie patentowym (krajowym i unijnym),
- zabezpieczenie kodu źródłowego i know-how w umowach z pracownikami i podwykonawcami,
- stosowanie oznaczeń zastrzeżenia praw autorskich (np. ©),
- monitorowanie sieci i marketplace’ów w poszukiwaniu naruszeń,
- stosowanie narzędzi do identyfikowania plagiatów i kradzieży treści,
- prowadzenie ewidencji utworów, dokumentacji wersji oprogramowania, historii zmian w kodzie.
